پیشینه تاریخی نرخ یورو به دلار؛ از گذشته تا امروز

جفت ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) یکی از مهم‌ترین و پرمعامله‌ترین جفت ارزها در بازار فارکس است. این جفت ارز نشان‌دهنده نسبت ارزش پول اروپا در برابر ارز ایالات متحده آمریکا است و به عنوان معیاری مهم برای تحلیلگران و معامله‌گران در سراسر جهان شناخته می‌شود.

اهمیت این جفت ارز نه تنها به دلیل حجم بالای معاملات روزانه آن است، بلکه به دلیل تاثیرگذاری مستقیم آن بر بازارهای جهانی، نرخ بهره، سیاست‌های پولی و داده‌های اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ایالات متحده نیز می‌باشد.

در این مقاله به بررسی روند تاریخی نرخ یورو به دلار از زمان تولد یورو تا به امروز می‌پردازیم تا درک بهتری از نوسانات این جفت ارز و عوامل موثر بر آن به دست آوریم.

تاریخچه پیدایش یورو و جایگزینی آن با ارزهای ملی

ایده ایجاد یک ارز مشترک اروپایی، برای اولین‌بار در دهه ۱۹۷۰ مطرح شد؛ اما روند اجرایی آن تا دهه ۱۹۹۰ به طول انجامید. هدف اصلی از راه‌اندازی یورو، تسهیل تجارت میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، افزایش انسجام اقتصادی و کاهش هزینه‌های تبدیل ارز بود.

در سال ۱۹۹۹، یورو به‌صورت رسمی به عنوان یک ارز حسابداری وارد بازار شد. در آن زمان، نرخ تبدیل ثابت میان یورو و ارزهای ملی کشورهای عضو مشخص گردید، اما همچنان پول فیزیکی (سکه و اسکناس) همان ارزهای سابق باقی ماند.

در ژانویه ۲۰۰۲، یورو به‌صورت رسمی و فیزیکی جایگزین ارزهای ملی مانند مارک آلمان، فرانک فرانسه، لیره ایتالیا و… شد. این اتفاق یک نقطه عطف مهم در تاریخ اقتصادی اروپا به‌شمار می‌رود و از همان زمان، جفت ارز EUR/USD وارد بازارهای جهانی شد.

در ابتدای فعالیت خود، نرخ یورو به دلار حدود 1.17 بود، اما در همان سال‌های ابتدایی با افت شدیدی مواجه شد و تا محدوده 0.83 سقوط کرد؛ که در بخش‌های بعدی به آن خواهیم پرداخت.

نخستین روزهای معامله یورو به دلار (۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲)

در ژانویه ۱۹۹۹، یورو به عنوان یک ارز دیجیتالی و حسابداری وارد بازار شد و نرخ اولیه آن در برابر دلار آمریکا حدود 1.17 تعیین شد. با وجود انتظارات مثبت از این ارز جدید، بازارهای مالی واکنش متفاوتی نشان دادند.

در سال‌های ابتدایی، اعتماد سرمایه‌گذاران به یورو چندان بالا نبود. عدم سابقه تاریخی، نگرانی درباره هماهنگی سیاست‌های اقتصادی بین کشورهای عضو، و همچنین قدرت اقتصادی برتر ایالات متحده در آن زمان، موجب شد یورو به سرعت در برابر دلار تضعیف شود.

تا پایان سال ۲۰۰۰، نرخ یورو به دلار به حدود 0.83 سقوط کرد؛ یعنی بیش از ۳۰٪ افت نسبت به نرخ آغازین. این پایین‌ترین سطح تاریخی یورو در برابر دلار تا آن زمان بود.

با این حال، بانک مرکزی اروپا (ECB) و سایر نهادهای اقتصادی با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تزریق اعتماد به بازار، توانستند در سال‌های بعد شرایط را بهبود ببخشند. از سال ۲۰۰۲ به بعد، با ورود فیزیکی یورو به چرخه پولی کشورهای عضو، این ارز کم‌کم جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت کرد.

دوران رشد یورو در مقابل دلار (۲۰۰۲ تا ۲۰۰۸)

از سال ۲۰۰۲، با آغاز گردش رسمی سکه‌ها و اسکناس‌های یورو در کشورهای عضو منطقه یورو، این ارز جایگاه قوی‌تری در بازارهای جهانی به دست آورد. در همین زمان، عواملی مانند کاهش اعتماد به دلار آمریکا، رشد اقتصادی برخی کشورهای اروپایی، و همچنین نگرانی‌ها نسبت به کسری بودجه ایالات متحده، زمینه را برای صعود یورو فراهم کردند.

در این بازه زمانی، نرخ یورو به دلار با یک روند صعودی چشمگیر مواجه شد و تا سال ۲۰۰۸ به سطوح بالای 1.60 نیز رسید. این رشد تاریخی نتیجه ترکیب عواملی چون:

• سیاست‌های انبساطی فدرال رزرو و کاهش نرخ بهره در آمریکا
• افزایش صادرات اروپا به دلیل ارزش پایین‌تر یورو در سال‌های ابتدایی
• افزایش قیمت نفت و تمایل کشورها به جایگزینی دلار با ارزهای دیگر
• تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران جهانی به ثبات منطقه یورو

در این دوران، یورو نه تنها از منظر سیاسی نماد اتحاد اروپا بود، بلکه به عنوان یک رقیب جدی برای دلار در مبادلات بین‌المللی مطرح شد. با این حال، این روند صعودی پایدار نماند و بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸، ورق را برگرداند.

بحران مالی جهانی و تأثیر آن بر EUR/USD (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰)

در سال ۲۰۰۸، بحران مالی جهانی که با فروپاشی بانک “Lehman Brothers” آغاز شد، کل اقتصاد جهان را در شوک فرو برد. بازارهای مالی دچار وحشت شدند و سرمایه‌گذاران به‌دنبال دارایی‌های امن، از جمله دلار آمریکا، پناه بردند. این پدیده موجب تقویت ناگهانی دلار و افت شدید بسیاری از ارزهای دیگر از جمله یورو شد.

نرخ یورو به دلار که در ژوئیه ۲۰۰۸ به بالاترین سطح تاریخی خود یعنی حدود 1.60 رسیده بود، در عرض چند ماه به زیر 1.25 سقوط کرد. این کاهش شدید بیش از ۲۰٪ در مدت کوتاهی اتفاق افتاد.

علت اصلی این سقوط عبارت بود از:

• افزایش تقاضا برای دلار به عنوان ارز امن
• رکود اقتصادی در اروپا که باعث کاهش صادرات و رشد اقتصادی منفی شد
• کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی اروپا برای مقابله با رکود
• تضعیف اعتماد به سیستم بانکی اروپا

با وجود این کاهش، بانک‌های مرکزی از جمله ECB و Fed با اجرای سیاست‌های پولی فوق‌العاده، مانند کاهش نرخ بهره و برنامه‌های خرید اوراق قرضه، تلاش کردند اقتصاد را بازیابی کنند. اما پیامدهای بحران هنوز در سال‌های بعد نیز ادامه یافت و زمینه‌ساز بحران بعدی در منطقه یورو شد: بحران بدهی دولت‌ها.

بحران بدهی اروپا و سقوط یورو (۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴)

پس از عبور نسبی از بحران مالی جهانی، منطقه یورو با چالشی جدید مواجه شد: بحران بدهی دولت‌ها. در سال ۲۰۱۰، مشخص شد که برخی از کشورهای عضو یورو، به‌ویژه یونان، با بدهی‌های کلان دولتی و کسری بودجه مواجه هستند.

این بحران به سرعت به کشورهای دیگر مانند پرتغال، ایرلند، اسپانیا و ایتالیا نیز سرایت کرد. اعتماد سرمایه‌گذاران به توان بازپرداخت بدهی این کشورها کاهش یافت و بازارها به‌شدت واکنش نشان دادند.

در نتیجه، نرخ یورو به دلار بار دیگر تحت فشار قرار گرفت و از حدود 1.45 در سال ۲۰۱۱ به محدوده 1.20 در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ سقوط کرد.

دلایل اصلی سقوط یورو در این دوره:

• نگرانی از فروپاشی منطقه یورو یا خروج برخی کشورها (مانند “Grexit“)
• کاهش رشد اقتصادی و افزایش بیکاری در اروپا
• اختلاف نظرهای سیاسی میان اعضای اتحادیه اروپا بر سر بسته‌های نجات مالی
• سیاست‌های ریاضتی و نارضایتی عمومی در کشورهای بحران‌زده

بانک مرکزی اروپا (ECB) به رهبری ماریو دراگی، نقش مهمی در آرام‌سازی بازارها ایفا کرد. جمله معروف او در سال ۲۰۱۲ که گفت: “Whatever it takes to preserve the euro” به معنای “هر کاری که لازم باشد برای حفظ یورو انجام خواهیم داد”، نقطه عطفی در بازگشت اعتماد بازار بود.

دوران تثبیت و سیاست‌های بانک مرکزی (۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰)

پس از گذار از بحران بدهی دولت‌ها، منطقه یورو وارد دوره‌ای از ثبات نسبی شد. هرچند رشد اقتصادی آهسته و نرخ تورم پایین همچنان چالش‌هایی را ایجاد می‌کرد، اما اعتماد به یورو و انسجام اتحادیه اروپا به‌تدریج تقویت شد.

در این سال‌ها، بانک مرکزی اروپا (ECB) نقش کلیدی در حفظ ثبات ایفا کرد. مهم‌ترین اقدام ECB در این دوره، اجرای سیاست‌های تسهیل کمی (Quantitative Easing – QE) بود. این سیاست شامل خرید گسترده اوراق قرضه دولتی برای افزایش نقدینگی و تحریک رشد اقتصادی بود.

در همین زمان، فدرال رزرو آمریکا نیز به تدریج نرخ‌های بهره را افزایش داد، که باعث شد دلار تقویت شود و نرخ یورو به دلار در محدوده نسبتاً ثابتی بین 1.05 تا 1.20 نوسان داشته باشد.

مهم‌ترین رویدادهای این دوره:

• اجرای برنامه تسهیل کمی توسط ECB از سال ۲۰۱۵
• تورم پایین در منطقه یورو و تلاش برای رسیدن به نرخ هدف ۲٪
• افزایش تدریجی نرخ بهره در آمریکا از سوی فدرال رزرو
• خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (Brexit) و تأثیر روانی آن بر بازار

این دوره با نوسانات محدودتری نسبت به سال‌های گذشته همراه بود و EUR/USD در حالت متعادلی قرار گرفت. اما پایان این ثبات با بحران جدیدی در راه بود: همه‌گیری کرونا.

همه‌گیری کرونا و نوسانات شدید در بازار فارکس (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱)

با شیوع ویروس کرونا در اوایل سال ۲۰۲۰، بازارهای جهانی با یکی از بزرگ‌ترین شوک‌های اقتصادی قرن مواجه شدند. دولت‌ها محدودیت های رفت و آمد و قرنطینه‌ها را اعمال کردند، سفرها متوقف شد، زنجیره‌های تأمین جهانی مختل گردیدند و فعالیت‌های اقتصادی به حالت تعلیق درآمد.

در این شرایط، سرمایه‌گذاران جهانی مجدد به سمت دارایی‌های امن از جمله دلار آمریکا حرکت کردند. همین امر باعث شد در ماه مارس ۲۰۲۰، نرخ یورو به دلار تا محدوده 1.۰6 کاهش یابد.

اما این شرایط پایدار نماند. با گذشت زمان و اجرای بسته‌های حمایتی گسترده توسط اتحادیه اروپا و بانک مرکزی اروپا، اعتماد بازار به وضعیت اقتصادی منطقه یورو تا حدی بازگشت. از سوی دیگر، سیاست‌های انبساطی شدید فدرال رزرو و تزریق تریلیون‌ها دلار به اقتصاد آمریکا باعث تضعیف نسبی دلار شد.

در نتیجه، نرخ یورو به دلار در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ و اوایل ۲۰۲۱ با قدرت گرفتن یورو تا سطوح 1.22 نیز صعود کرد.

نکات کلیدی این دوره:

• بسته نجات اقتصادی ۷۵۰ میلیارد یورویی اتحادیه اروپا (NextGenerationEU)
• سیاست‌های فوق‌انبساطی ECB برای حمایت از بازارهای مالی
• افزایش نقدینگی در آمریکا و نگرانی از تورم
• رشد امید به بازگشایی اقتصادها پس از آغاز واکسیناسیون

با این حال، بازارها همچنان ناپایدار بودند و هر خبری از موج‌های جدید کرونا یا تغییر سیاست‌های پولی، به نوسانات در جفت ارز EUR/USD دامن می‌زد.

دوران پساکرونا، تورم و سیاست‌های جدید پولی (۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴)

با عبور تدریجی از بحران کرونا در سال ۲۰۲۲، اقتصاد جهانی با چالش تازه‌ای مواجه شد: تورم فزاینده. پس از سال‌ها رکود و سیاست‌های انبساطی شدید، قیمت کالاها و خدمات در سراسر جهان رو به افزایش گذاشت.

ایالات متحده با یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در چهار دهه اخیر مواجه شد و فدرال رزرو برای مهار آن، نرخ بهره را با سرعت بی‌سابقه‌ای افزایش داد. از سوی دیگر، بانک مرکزی اروپا نیز با کمی تأخیر همین مسیر را در پیش گرفت.

در نتیجه، نرخ یورو به دلار دوباره وارد فاز نوسانی شد:

• در سال ۲۰۲۲، دلار به دلیل افزایش نرخ بهره به‌شدت تقویت شد و حتی نرخ برابری یورو به دلار به زیر ۱ رسید (حدود ۰.۹۹)، که برای اولین بار از سال ۲۰۰۲ اتفاق افتاد.
• در سال ۲۰۲۳، با هم‌راستا شدن سیاست‌های ECB و فدرال رزرو، یورو مقداری از ارزش خود را بازیافت و در محدوده ۱.۰۵ تا ۱.۱۰ نوسان کرد.

از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در این دوره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیاست‌های سخت‌گیرانه ضدتورمی بانک‌های مرکزی
• نگرانی‌ها از رکود جهانی ناشی از افزایش نرخ بهره
• بحران انرژی در اروپا به‌دنبال جنگ اوکراین و وابستگی به گاز روسیه
• افزایش عدم اطمینان ژئوپلیتیکی در جهان

در این بازه، یورو به‌عنوان ارزی با پشتوانه قوی اقتصادی، تلاش کرد جایگاه خود را حفظ کند، اما فشارهای بیرونی از جمله بحران انرژی، آن را با چالش مواجه کرد.

چشم‌انداز آینده نرخ یورو به دلار (۲۰۲۵ و بعد از آن)

با ورود به سال ۲۰۲۵، بازار جهانی ارز وارد دوره‌ای شده که تحت تأثیر ترکیبی از عوامل اقتصادی، ژئوپلیتیکی و فناوری قرار دارد. نرخ یورو به دلار همچنان یکی از مهم‌ترین جفت‌ارزهای بازار فارکس است و تغییرات آن مورد توجه تحلیل‌گران، بانک‌های مرکزی، و سرمایه‌گذاران قرار دارد.

در حال حاضر، چندین عامل اصلی می‌تواند بر مسیر آینده این نرخ تأثیرگذار باشد:

۱. سیاست‌های پولی آینده بانک مرکزی اروپا و فدرال رزرو

اگر فدرال رزرو همچنان به سیاست‌های انقباضی خود ادامه دهد و ECB نیز در مسیر مشابهی حرکت کند، تعادل در بازار حفظ خواهد شد. اما هرگونه تفاوت در سرعت و شدت این سیاست‌ها، می‌تواند باعث نوسانات جدید شود.

۲. روند تورم و رشد اقتصادی

کاهش یا افزایش نرخ تورم در دو سوی آتلانتیک، تأثیر مستقیمی بر تصمیمات بانک‌های مرکزی خواهد داشت. همچنین رشد اقتصادی پایدار در اروپا می‌تواند یورو را تقویت کند.

۳. تحولات ژئوپلیتیکی

تنش‌ها در شرق اروپا، خاورمیانه، و روابط چین و آمریکا همچنان می‌توانند بر بازار ارز تأثیر بگذارند. یورو ممکن است در برابر شوک‌های سیاسی آسیب‌پذیرتر از دلار باشد.

۴. دیجیتالی شدن پول و ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی (CBDC)

رشد یورو دیجیتال و دلار دیجیتال می‌تواند ساختار بازار ارز را در بلندمدت تغییر دهد و بر نقش جهانی این دو ارز اثرگذار باشد.

5. جنگ تعرفه های دولت دونالد ترامپ

تأثیر بالقوه جنگ تعرفه ها بر روی یورو به دامنه و اجرای هر تعرفه جدید بستگی دارد. ابهام قابل توجهی در مورد رویکرد دولت ترامپ وجود دارد، از جمله اینکه آیا یک استراتژی تعرفه ای ماهیتی برای مذاکره در مورد شرایط تجاری و حفاظت از منافع اقتصادی ایالات متحده است یا به عنوان یک ابزار برای بهره برداری سیاسی استفاده می شود.

جمع‌بندی نهایی

نرخ یورو به دلار، طی بیش از دو دهه گذشته، نوسانات چشمگیری را تجربه کرده است؛ از صعودهای تاریخی گرفته تا افت‌های شدید ناشی از بحران‌ها. این نرخ نه‌تنها بازتابی از تعادل اقتصادی بین اروپا و آمریکا است، بلکه بیانگر واکنش بازار به بحران‌های جهانی، تصمیمات سیاسی، و رفتار سرمایه‌گذاران نیز می‌باشد.

پیش‌بینی دقیق آینده ممکن نیست، اما با تحلیل روندهای اقتصادی، سیاست‌های پولی و وقایع جهانی، می‌توان درک بهتری از حرکت‌های احتمالی جفت ارز EUR/USD داشت.

سئوالات متداول